Bugünkü Hürriyet Gazetesi’nde, Prof. Dr. ?ükrü K?z?lot, ba?bakan yard?mc?s? Doç. Dr. Abdüllatif ?ener’in ?u sözlerini aktar?yor:
‘Bu vergi aff? olay?na, ?iddetle kar??y?m. Adeta dürüst mükellefi cezaland?r?yor, kaç?ran? ödüllendiriyor. Anayasa’ya bir madde koymal? ve vergi aff? bir daha hiç olmamal?…’
http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/3424526.asp?yazarid=82&gid=61
?ükrü K?z?lot da, Abdüllatif ?ener de vergilendirme konusunda uzman akademisyenler. Yaz?y? ve yaz?da geçen sözü okuyunca merak ettim, Anayasam?zda vergiler hakk?nda bir madde var m?, varsa e?er, ne diyor bu madde, diye. Varm?? tabi… ?öyle diyor Anayasam?z?n Ki?i Haklar? ve Ödevleri ba?l?kl? ikinci k?sm?n?n, Siyasi Haklar ve Ödevler ba?l?kl? dördüncü bölümünde yer alan yetmi? üçüncü maddesi:
VI. Vergi ödevi
MADDE 73. – Herkes, kamu giderlerini kar??lamak üzere, malî gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi yükünün adaletli ve dengeli da??l?m?, maliye politikas?n?n sosyal amac?d?r.
Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, de?i?tirilir veya kald?r?l?r.
Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülüklerin muafl?k, istisnalar ve indirimleriyle oranlar?na ili?kin hükümlerinde kanunun belirtti?i yukar? ve a?a?? s?n?rlar içinde de?i?iklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.
http://www.tbmm.gov.tr/Anayasa.htm
Az?c?k açal?m bu maddeyi:
1- Anayasam?za göre herkes vergi yükümlüsü. Genç ya?l?, kad?n erkek, Türk yabanc?, zengin fakir farketmiyor bu bak?mdan. Yükümlülü olmak bak?m?ndan herkes kanun önünde e?it!
2- Anayasam?z vergi yüklümlülü?ünün kamu giderlerini kar??lamak için getirildi?ini söylemi?. Yani “masraf teorisi” (cost theory) ile izah etmi? vergilendirme yetkisini. Masraf teorisi, kamu gelirlerinin me?ruiyetini izah etmeye çal??an çok eski bir teori. Bizim Anayasam?zda de?inilmeyen rakibi “fayda teorisi” (benefit theory) ile birlikte “de?i? toku?” teorisisinin (exhange theory) içinde yer al?yor masraf teorisi. Önemli mi bu? Pek de?il ama önemli olan ?u: De?i? toku? teorisi uzun y?llar önce itibar?n? yitirmi?, yerini “ekonomik ba?l?l?k” (economic allegiance) doktirinine kapt?rm?? bir görü?. Ekonomik ba?l?l?k, ilk kez 1892’de ortaya at?lm??; sonra 1923’de Milletler Cemiyeti için bir dört iktisatç?n?n haz?rlad??? me?hur bir vergi politikas? raporunun temel ta?? olmu?. Hem bütün uluslaras? vergi sitemi hem de pek çok ulusal vergi sistemi bu fikir etraf?nda in?a olmu?. ?imdi merak ediyorsunuzdur, ekonomik ba?l?l?k da ne ola , diye. Bo?verin; devletin niye vergi alabildi?ini izah etmeye çal??an bir ba?ka fikir i?te. Bu kadar?na bile gerek yoktu ya, 1982 tarihli Anayasam?zda 1892 tarihli ekonomik ba?l?l?k doktrininin es geçilip, çok çok daha eski masraf teorisine dayan?lmas?na akl?m tak?ld? bir an da…
3- Vergi yükümlüsü olmak bak?m?ndan zengin fakir olmak farketmese de vergi ödemek bak?m?ndan fark ediyormu?. Zira Anayasam?z herkes “malî gücüne göre” vergi öder diyor. Yani vergiyi ödemek bak?m?ndan hiç kimse kanun önünde e?it de?il! Ödeme gücüne göre vergi ödeme ilkesi (ability to pay), zaman?nda, hem devletin nas?l olup da vergi toplayayabildi?ini, hem de kimden ne kadar vergi toplayabilece?ini izah etmek için ortaya at?lm?? bir ba?ka fikir. ?lk anlamda art?k kimse ciddiye almasa da bu fikri, ikinci anlam?yla, aynen Anayasam?zda oldu?u gibi, geçerlili?ini koruyor.
4- Maliye politikas?n?n sosyal amac? vergi yükünün vergi yükümlüleri aras?nda adil ve dengeli da??t?lmas? diyor Anayasam?z. Bu ne demek, anlayan?n?z var m?? Maliye politikas?n?n sosyal amac?ndan bahsetti?ine göre Anayasam?z, bu politikan?n ba?ka amaçlar? da olsa gerek. Ekonomik amac?, mesela. Ekonomik amaç da vergi yükünün dengeli ve adil da??t?m?n? gerektiriyor mu? Bir?ey demiyor Anayasam?z. Sosyal amaca uyulmaman?n müeyyidesi nedir? Anayasaya ayk?r?l?k olsa gerek? O ne demek?
5- Vergiler kanunla konur, de?i?tirilir ve kald?r?l?rm??. Buraya kadar tamam ama devam? var: Vergiye benzeyen di?er yükümlülükler de ayn? kurala tâbi. Nedir vergiye benzeyen di?er yükümlülükler? Emin de?ilim ama adliyeye gidip temiz ka??d? alabilmek, nüfus dairesinde hüviyetimi yeniletebilmek, okula çocu?umu kaydettirebilmek için istemeye istemeye de olsa ba??? vermek zorunda kal?nca aynen vergi ödüyormu?um gibi geliyor bana. E, ne de olsa kamu giderlerini kar??lamak için (okula çocuk kaydettirme durumunda tam da mali gücüme göre) katk? da bulunmak zorunda kalm?yor muyum? Bu vergi de?il de nedir? Vergiye benzeyen mali yükümlülüktür i?te. Anayasayam?za bakt?m, ö?rendim, kanun olmadan benden bu ba???? alamazm??s?n?z desem ne olur? Bi?ey olmaz; temiz ka??d? alamam, hüviyetimi yeniletemem, çocu?umu okula veremem. De?il mi?
6- E?er kanun izin verirse Bakanlar Kurulu verginin miktar?n? azalt?p art?rabilirmi?. Peki, öyle olsun.
Dönelim ba?a. Anayasam?z?n, Abdüllatif ?ener’in de?indi?i af meselesi ile ilgili hiçbir ?ey demiyor. Örne?in, “i?çi ve memur gibi baz? yükümlülerin (gelir) vergisi daha ücretleri ellerine geçmeden kesilirken, vergisini önce beyan edip, sonra ödemesi gerekti?i halde, ne de olsa bir gün af ç?kar, yapt???m yan?ma kâr kal?r dü?üncesiyle, hiç utanmaks?z?n, vergi kaç?ran ba?ka vergi yükümlülerinin vergi borçlar?n?n asl?n? ve gecikme cezalar?n? affeden yasa yap?lamaz”, demiyor.
Diyor mu yoksa?
Hocalar?m bu diyece?ime k?zacak belki ama bence bal gibi de diyor.
E?er Anayasa gere?i ” herkes … malî gücüne göre vergi ödemekle yükümlü” ise Meclisimizin ödeme gücü oldu?u halde vergisini ödemeyeni affetme yetkisi yoktur. Herkesten ödeme gücüne göre vergi almay? sa?layacak yasalar? yapmakt?r Meclisin ödevi. Bu yasalar? uygulamak da hükümetlerin… Meclis ve hükümetler el ele verip, biz bu vergiyi toplayam?yoruz arkada?, bütçe delik, ne bulursak kârd?r, o sebeple vergi borçlar?n? indirecek ve cezalar? affedece?iz, böylelikle az da olsa belki biraz vergi toplar?z, diyemezler. Bunu diyebilmeleri için Meclis’in Anayasay? de?i?tirmesi, yetmi? üçüncü madenin ilk f?kras?n? yuma?at?p, örne?in, “herkesten malî gücüne göre vergi al?nabilir” der hale getirilmesi gerekir.
Diyeceksiniz ki, “vergi … kanunla konulur, de?i?tirilir veya kald?r?l?r” diyor Anayasa; bu ayn? ?ey de?il mi? De?il! Konmu? vergiyi kald?rmak ba?ka ?eydir, ödenmemi? vergiyi affetmek ba?ka. ?lk bak??ta benzer gözükseler de az?c?k dikkat ettiniz mi bamba?ka neticeleri oldu?unu anlars?n?z.
Af yasalar? “maliye politikas?n?n sosyal amac?”na da ayk?r?d?r bence. Neydi bu sosyal amaç? Vergi yükünü adaletli ve dengeli da??tmak. Ödeme gücü dü?ük bir memur ya da i?çinin vergisi daha maa?? eline geçmeden kesilirken, ödeme gücü yüksek i? sahibi vergisini kaç?r babam kaç?racak ve Meclis bunu affeden yasa ç?karacak. Bunun adil ve dengeli oldu?una çocuklar? bile inand?ramaz kimse. ?üphesiz ki vergi aflar?n?n çe?itli ekonomik ve sosyal ve siyasi sebepleri var. Ancak, dürüst yükümlüyü cezaland?ran, vergi kaç?ran? ödüllendiren bu yasalar?n “adil ve dengeli” oldu?u söylenemez. Konunun uzamn? bir ki?i olan ba?bakan yard?mc?s? bile aksini söylüyor, baksan?za.
Bence vergi aff? yasalar?n?n önüne geçmek için, Say?n ?ener’in önerdi?i gibi, Anayasam?z? de?i?tirmeye, yeni bir madde eklemeye falan gerek yok. Anayasam?z vergi aff? yasalar?na izin vermiyor zaten. Gereken Anayasa Mahekemizin içtihat?n? de?i?tirmesi; önüne gelen vergi aff? yasalar? ile ilgili iptal davalar?n? görü?ürken Anayasan?n ba?ka maddeleri yerine yetmi?üçüncü maddeye az?c?k daha fazla dikkat etmesi…
Yazd?klar?m? bu sat?ra kadar okudu?unuza göre konu, o veya bu sebeple, ilginizi çekmi? olsa gerek. Vergi aflar?n?n anaysall??? konusunda adam gibi yaz?lm?? bir ?eyler okumak isterseniz e?er, Anayasa Mahkemesinin kurulu?unun otuz dokuzuncu y?l? sebebiyle düzenlenen sempozyumda, Marmara Hukuk’un Vergi Hukuku hocalar?ndan Prof. Dr. Nihal Saban’?n sundu?u Vergi Suçlar?nda Aff? Anayasa ?le Sorunsalla?t?rmak adl? bildiriyi okuyun derim. Bu bildiri “af” konusunu çe?itli hukuk dallar? bak?m?ndan ele alan di?er bildirilerle beraber Anayasa Mahkemesinin Anayasa Yarg?s? dergisinin on sekizinci cildinde yer al?yor.
Ertu?rul Akçao?lu