Not: Bir y?l kadar önce Twitter’?n Türkiye’de vergilendirilmesini konu alan bir makale yazmaya ba?lam??t?m. Sonra araya ba?ka ?eyler girdi, makale tasla?? giri? k?sm?ndan öteye geçemedi. Muhtemelen (en az?ndan 2015-2016’da) bu makaleyi tamamla(ya)mayaca??m. Ancak, bir araya getirdi?im bilgi k?r?nt?lar?n?n çöp olmas?n? da arzu etmiyorum. O nedenle makale ba?lang?c?n? a?a??da payla??yorum. Dileyen al?p devam?n? getirebilir. Makalesinde ufak bir te?ekkür etse yeter. :)
Tax Me If You Can (S?k?ysa Vergilendir)
Giri?
Hükümet ile Twitter aras?ndaki vergi tart??mas?na ili?kin haberleri gördükçe nedense hep orijinal ad? Catch Me If You Can olan ve ülkemizde S?k?ysa Yakala ad?yla gösterilen komedi-drama türündeki filmi1 hat?rl?yorum. Do?rusu filmin konusunun gündemdeki sorunla hiçbir alakas? yok; ancak, yetkililerin beyanlar?n? okudukça, hep Tax Me If You Can (S?k?ysa Vergilendir), diyesim geliyor Twitter’?n a?z?ndan.
Bu yaz?n?n okuyucular? “hükümet”, “Twitter” ve “vergi” sözcüklerini bir arada görünce Mart ay?n?n (2014) ortas?ndan bu yana süregelen tart??malar? hemen hat?rlayacaklard?r eminim. Yine de bir kez daha hat?rlatmaktan zarar gelmez:
30 Mart seçimleri öncesinde Twitter ve Youtube’a Türkiye’den eri?imin ba?kaca nedenlerle2 kesilmesinin ard?ndan bu iki site birden kamuoyunun gündemine oturuverdi. Sitelere Türkiye’den eri?imin engellenmesinin nedenleri muhtelif mecralarda tart???ladururken, 20(21) Mart’ta bu konudaki görü?leri sorulan Maliye Bakan? Mehmet ?im?ek, Twitter’a “(t)ekrar eri?imi dört gözle bekliyoruz.” dedi ve ekledi: “Twitter halka aç?k bir ?irket, hassasiyet göstermiyor. Türkiye’den reklam al?yorlar, vergi vermiyorlar. Bu da kabul edilebilir bir ?ey de?il. Twitter veya ba?kas? olsun. Kendi ülkelerinde hangi hassasiyetleri ta??yorsa, orada nas?lsa burada da bunu yapmak zorundalar.3”
Asl?nda bu, hükümet mensuplar?n?n Twitter’?n Türkiye’de vergi ödememesi ile ilgili ilk yak?nmalar? de?ildi. Örne?in, bir y?l kadar önce, Gezi park? eylemleri nedeniyle Ankara, ?stanbul ve ?zmir savc?lar? sosyal medya üzerinden halk? isyana azmettirdikleri ileri sürülen ki?iler hakk?nda soru?turma açarken, Ula?t??rma Denizcilik ve Haberle?me Bakanl???’n?n da Twitter’? mercek alt?na ald??? gazete haberlerinden anla??l?yordu. 13 Haziran 2013’de yay?nlanan bir habere göre, Bakanl?k yetkilileri, Twitter’?n Türkiye’de yasal zemini olmad???n? belirterek, “Reklam al?yorlar ama Türkiye’de tek kuru? vergi ödemiyorlar. Facebook ve Youtube gibi Türk Ticaret Kanunu’na tabi bir ?irket kurmalar? gerekiyor.” demi?lerdi.4 Facebook ve Youtube’un Türkiye’de kurmu? olduklar? ?irketleri var m? bilmiyorum;5 lakin, Facebook’un sitesindeki kurumsal bilgilere göre ?stanbul’da bir ofisi yok.6 Youtube’un bir i?tiraki oldu?u Google’?n ise Google Reklamc?l?k ve Pazarlama Ltd. ?ti. ad?nda ba?ka bir i?tiraki 2010 y?l?ndan bu yana ?stanbul’da faaliyette bulunuyor.7
Google Vak?as?
Google demi?ken, Bakanl???n Türkiye’de ?irket kuran yabanc? sosyal medya kurulu?lar?na bir örnek olarak gösterdi?i Youtube’un, daha do?rusu Google’?n da k?sa denebilecek bir süre önce benzer bir tart??man?n öznesi oldu?unu kolayca hat?rlayabiliriz. Aynen Twitter’a eri?imin engellenmesinde oldu?u gibi, Youtube’a eri?im ilk olarak 2007 ve 2008 y?llar?nda muhtelif mahkeme kararlar?yla birkaç kez engellenmi?ti.8 Mahkeme kararlar?, ba?ta Atatürk’e hakaret suçu olmak üzere, 5651 say?l? ?nternet Ortam?nda Yap?lan Yay?nlar?n Düzenlenmesi ve Bu Yay?nlar Yoluyla ??lenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakk?nda Kanun kapsam?ndaki “katalog suçlar”a dayan?larak verilmi?lerdi.9 2010 y?l?n?n ikinci yar?s?ndan 2011 ba??na kadar da muhtelif nedenlerle Youtube’a eri?imin engellendi?ini biliyoruz.10 Buna paralel olarak, Youtube’un bir i?tiraki oldu?u arama motoru Google’a ait ba?kaca sitelere de eri?imde problemler ya?an?yordu.11
??te özellikle 2010 y?l?nda, yarg? kararlar? ve BTK müdahalesi ile Google-Youtube’a Türkiye’den eri?imde ciddi problemler ya?an?rken dönemin Ula?t?rma Bakan? Binali Y?ld?r?m’?n konunun ve sorunun “vergisel” yönüne i?aret eden aç?klamalar? – tüm kamuoyu için olmasa da i?i benim gibi vergi hukuku olanlar için – oldukça dikkat çekiciydi. ?lk olarak, 5 Haziran 2010’da Haliç Kongre Merkezi’nde Ba?bakan Recep Tayyip Erdo?an’?n kat?l?m?yla düzenlenen ?nternet Habercileri Bulu?mas?’nda gazetecilerin Youtube’a eri?imin engellenmesi ve Google’a ait ba?kaca sitelere de eri?imde ya?anan problemlere ili?kin sorular?n? yan?tlayan Bakan Y?ld?r?m, “Youtube, Türkiye’den giri?ler azald??? için Google giri?lerini kullanmaya ba?lad?. Kendi IP’lerini b?rak?p Google IP’lerini kullanmaya ba?lad?. (…)Vuku bulan i?lerle verilen ceza orant?s?zd?r diyebilirsiniz, buna tamam. Peki neden haklar?n? aram?yorlar? Neden Türkiye’’ye tabi olmak istemiyorlar. Neden vergi dairesinin adresini bilmiyorlar? Siz Google’dan zengin misiniz? Siz vergi vereceksiniz, onlar bu kadar reklama ra?men vergi vermeyecekler. (…) Beni yasakç? says?nlar önemli de?il. Kimse bu ülkeyi hafife alamaz. ?srail’e özel içerik yap?yor. 28 ülkeye özel içerik yapm??s?n. Bize de yap, yapmam. Bunlar? ç?kar, ç?karmam. Türkiye’yi yok say?yorlar, vergi mükellefi olmak istemiyorlar. Mahkeme karar veriyor, itiraz etmiyorlar. Neden? Çünkü muhatap alm?yorlar…”12 diyerek sorunun alt?nda yatan asli nedenlerinden birinin Google’?n Türkiye Cumhuriyeti devletini muhatap almamas?, di?erinin ise Türkiye’de vergi mükellefiyeti tesis etmemesi oldu?una i?aret etmi?ti.
Hemen ard?ndan, 07(08) Haziran 2010’da bas?n?n sorular?n? tekrar yan?tlayan Bakan Y?ld?r?m bu kez konu?mas?nda Youtube’un Türkiye’de bir “irtibat bürosu”, bir “?ubesi” olmas? gerekti?ini söyleyerek; Türkiye’de faaliyet gösterdi?i halde mükellef olmayan firmaya Maliye Bakanl???’n?n 30 milyon TL’lik bir vergi tarhiyat? yapm?? oldu?unu bildirmi?ti.13 Youtube’un 20’’den fazla ülkede vergi mükellefi oldu?unu söyleyen Y?ld?r?m, istediklerinin söz konusu firman?n “di?er ülkelerde yapt??? i?i Türkiye’de de yapmas?” oldu?unu söyleyerek, “Bunun neresi yanl???” diye sormu?tu.14 Ayn? hafta içinde, 11(12) Haziran 2010’da, gazetecilerin eri?imin engellendi?i Youtube sitesi hakk?ndaki sorular?na bir kez daha yan?t veren Ula?t?rma Bakan?, bu kez, “(…) Bir reklam, pazarlama ?irketin olacak, hiç bir tane fatura kesmeyeceksin. Ondan sonra da ‘internete özgürlük’ diye Türkiye’den de adamlar? götüreceksin merkezine dola?t?racaks?n, ondan sonra yaz?p çizecekler. Böyle ?ey olmaz. Bu ülkenin haklar?n? korumak hepimizin görevi. (…) Bunlar dünya kadar reklam al?yor. Vergi yok, fatura kesiyor mu, kesiyor. Nereden kesiyor? ?rlanda’dan kesiyor. (…) Türk hukukunu tan?yacaks?n, Türkiye’de mükellef olacaks?n, Türkiye’de yerli sürüm yapacaks?n, adresin belli olacak, ben seni arad???mda bulmam laz?m, buradan para kazan?yorsan muhakkak buran?n kurallar?na, usullerine, hukuk sistemine, her ?eyine raz? olacaks?n, hakk?n? da burada arayacaks?n. (…) 23 ülkeye yerli sürüm yapm??s?n. Niye Türkiye’nin yok? Türkiye’ye de yap. Hukuki konularda kurumla, T?B ile, yarg? ile i?in olunca bir muhatap olsun, buraya bir adam tayin et hukuki i?lerine baks?n, vergi al??veri?lerine baks?n, dedi?imiz bu. Di?er ülkelerde yapt?n, Türkiye’de de yapacaks?n. (…)15” ?eklinde aç?klamalarda bulunmu?tu.
Hükümet’in özellikle Ula?t?rma Bakanl??? üzerinden Google’a uygulad??? bask?n?n neticesinde olsa gerek ki 21.07.2010’da Google Türkiye’de “Google Reklamc?l?k ve Pazarlama Ltd. ?ti.” ad? alt?nda bir i?tirak kurmu?tur.16 Buna ra?men Google’?n Türkiye’deki vergi probleminin kendili?inden ortadan kalkmad??? anla??lmaktad?r. Gazete haberlerine göre, pornografi, Atatürk’e hakaret gibi nedenlerle Youtube’a eri?imin ilk kez engellenmeye ba?lad??? 2007-2008 y?llar? için Maliye Bakanl??? vergi asl?, vergi cezas? ve gecikme faizi dahil toplam 71 milyon liral?k bir borç ç?karm??;17 buna dair idari i?lemi yarg?ya ta??yan Google ilk derece mahkemesinde ba?ar?s?z olmu?18 ve sorunu 2011 y?l?nda, 6111 say?l? Baz? Alacaklar?n Yeniden Yap?land?r?lmas? (…) Hakk?nda Kanun’’dan yararlanarak çözmek durumunda kalm??t?r.19
2007’den 2011’e kadar süren Hükümet – Google mücadelesi Google’?n Türkiye’de bir i?tirak kurmas? ve 2007-2008 dönemine ili?kin olarak 35 milyon liral?k bir vergi borcunu ödemeyi kabul etmesi ile çözülmü? gibi görünüyor. Tabii, Google’?n 2010’dan bu yana Türkiye’de ve Türkiye’den (bu ikisi farkl? ?eyler!) ne kadar gelir elde etti?ine ve Türkiye’de ne kadar vergi ödedi?ine dair verilere ula?abilmi? de?ilim. Bu nedenle hükümetin Google’?n Türkiye’de vergi ödemesi yönündeki taleplerinin reel olarak ne kadar gerçekle?mi? oldu?unu kestirmem mümkün de?il. Di?er taraftan, Google ile devletin resmi kurumlar? aras?ndaki 5651 say?l? Kanun’dan kaynaklanan problemin hararetle devam etmekte oldu?una i?aret etmekle yetinelim: Google verilerine göre, Türkiye’nin (mahkemeleri de içerir ?ekilde) resmi kurumlar? 2013 y?l?n?n ilk alt? y?l?nda 1500’e yak?n içeri?in Google sitelerinden kald?r?lmas?n? talep etmi?. Bu, bir önceki alt? ayl?k döneme göre %966’l?k bir art??a kar??l?k geliyormu?!20
2007’den bu yana hükümet ile Google aras?nda ya?ananlar? anlamaya çal???rken 2011’den sonra durulmu? gözüken vergisel problemin bir ana problem mi oldu?unu, yoksa belirli içeriklerin kald?r?lmas?na veya engellenmesine direnç gösteren Google’a kar?? kullan?lan bir araç m? oldu?unu anlamakta zorlan?yorum.
Ayn? tablo geçti?imiz aylarda Twitter bak?m?ndan bir kez daha kar??m?za ç?kt?.
Twitter Vak?as?
Twitter, merkezi ABD’nin San Fransisco21 kentinde olan ve ayn? ad? ta??yan bir sosyal a? ve mikro bloglama sitesini i?leten bir ?irket. 2006 y?l?nda kurulmu? olan Twitter dünyan?n en s?k ziyaret edilen 10 sitesinden biri konumunda.22 Bu site kullan?c?lar? “tweet”, yani Türkçe anlam?yla “c?v?lt?” denen, 140 karakteri a?mayan k?sa mesajlar atmak suretiyle ileti?ime geçebiliyorlar.
Twitter iki tür faaliyetten kazanç elde ediyor: reklam hizmetleri ve veri lisanslamas?. Twitter kullan?c?lar?n?n ilgi istatistikleri do?rultusunda, reklam verenlerce bedeli ödenen içerikler, kullan?c?lar?n ekranlar?nda “Te?vik edilmi? (yükseltilmi?) tweet” (promoted tweet), “te?vik edilmi? kullan?c?” (promoted account) ve “te?vik edilmi? e?ilim (moda)” (promoted trend) denen yöntemlerle gösteriliyor. Bu hizmetler kar??l???nda reklam verenlerden ya performansa dayal? ya da sabit fiyatlanm?? bedeller tahsil ediliyor. Ayn? ?ekilde, Twitter kullan?c?lar?n?n ürettikleri içerik içinde arama yapma veya bu içeri?i analiz etme yetkileri, veri lisanslama (data licensing) denilen ve genellikle iki y?ll?k yap?lan sözle?melerle üçüncü ki?ilere sat?l?yor.23
Twitter 7 Kas?m 2013’de halka aç?k bir ?erket haline geldi. Hisseleri New York borsas?nda i?lem görmeye ba?layan ?irketin ilk i?lem gününde ortaya ç?kan de?er 24.46 milyar Dolar oldu24. Bu sat?rlar? yazmaya ba?lad???mda 22.10 milyar Dolar civar?nda bir piyasa de?erine sahip olan Twitter hisseleri, hisse sahibi olan ?irket mensuplar? ile ilk yat?r?mc?lar üzerindeki alt? ayl?k sat?? yasa??n?n 6 May?s 2013 günü sona ermesi ile ciddi bir de?er kayb?na u?rayarak 18 milyar dolar düzeyine indi25. ??in ilginç yan?, – son günlerdeki de?er kayb?n? bir yana – milyarlarca dolar de?er biçilen yedi ya??ndaki bu ?irket henüz kâra geçebilmi? dahi de?il. 2012-2013 aras?nda gelirleri %110 artarak 664.9 milyon Dolar’a ç?kan ?irketin ayn? dönemde net zararlar? da %773 artarak 645.3 milyon dolara ç?km??. Ba?kaca rakamlar? da dikkate al?nca, Twitter 2013’ü 34.3 milyon Dolar net zararla kapatm??.26 Ayn? ?ekilde ?irket 2012’de 79.3 ve 2011’de 128.3 milyon Dolar zarar etmi?.27 Bu verilere ra?men, Twitter’?n 2015’den ba?layarak kârl? hale gelece?i tahmin ediliyor.28 Yine de Twitter’?n ilerleyen y?llarda ABD’de pek vergi ödeyecek durumda görünmedi?ini söyleyebiliriz. Zira, 31 Aral?k 2013 itibariyle ?irketin gelecek y?llar gelir (kurumlar) vergilerinden mahsup edebilece?i, federal düzeyde 429.3, yerel düzeyde29 ise 268.3 milyon Dolarl?k geçmi? y?l zarar? bulunuyor.30 Kald? ki Twitter’?n vergi planlamac?lar?, yerel düzeyde dahi, vergiden kaç?nma imkanlar?n? oldukça iyi i?letebiliyorlar.31
Özetle, Twitter evet pek me?hur ancak henüz karl? bir ?irket de?il. Okyanusun di?er yan?nda tek kuru? vergi ödemiyor. Hal bu iken, topraklar?m?zda Twitter’dan ?srarla mükellef olmas?n? talep eden hükümet yetkilileri aras?ndaki süreci anlamland?rmak pek de kolay olmuyor. Peki hukuk ne diyor?
1 Steven Spielberg’in yönetti?i 2002 y?l? yap?m? olan film Frank Abagnale Jr.’?n gerçek hayat hikayesinden esinlenmi?. Filme’de Abagnale’i Leonardo DiCaprio canland?r?rken, filmin di?er önemli oyuncular? Tom Hanks, Christopher Walken, Amy Adams, Martin Sheen ve Nathalie Baye imi?. http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C4%B1k%C4%B1ysa_Yakala
2 …
3 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/26052934.asp
4 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23492879.asp
5 Ekonomi Bakanl??? kay?tlar?na göre, 31.12.2013 itibariyle, Facebook ad? alt?nda Türkiye’de faaliyette bulunan firma ya da bir irtibat bürosu bulunmamakta. Bkz. http://www.ekonomi.gov.tr/index.cfm?sayfa=F91901DD-D8D3-8566-4520D35C6C07575F
6 http://newsroom.fb.com/company-info/ sitesinde Facebook’un uluslararas? ofisleri olarak ?u ?ehirler say?lmakta: Amsterdam, Auckland, Berlin, Brasilia, Brussels, Buenos Aires, Dubai, Dublin, Gurgaon, Hamburg, Hong Kong, Hyderabad, Jakarta, Karlsruhe, Kuala Lumpur, London, Madrid, Melbourne, Mexico City, Milan, Montreal, Mumbai, New Delhi, Paris, Sao Paulo, Seoul, Singapore, Stockholm, Sydney, Tel Aviv, Tokyo, Toronto, Vancouver, Warsaw.
7 Bkz. 31.12.2013 Tarihi ?tibariyle Türkiye’de Faaliyette Bulunan Yabanc? Sermayeli Firmalar Listesi http://www.ekonomi.gov.tr/index.cfm?sayfa=F91901DD-D8D3-8566-4520D35C6C07575F
8 Bkz.: http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube’a_Türkiye’den_eri?imin_engellenmesi
9 Örn. http://ekonomi.haberturk.com/medya/haber/51956-youtubea-erisim-engellendi
10 Bkz.: http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube%27a_T%C3%BCrkiye%27den_eri%C5%9Fimin_engellenmesi#Haziran_2010:_Engellemelerin_g.C3.BCncellenmesi
11 Bkz.: http://shiftdelete.net/erisim-sorunu-icin-google-ne-dedi-21309.html
12 http://ekonomi.haberturk.com/teknoloji/haber/520970-google-turkiyeyi-yok-sayiyor-vergi-vermek-istemiyor
13 http://video.ntvmsnbc.com/binali-yildirim-sorulari-yanitladi-1.html, http://www.taraf.com.tr/haber-google-dan-buyuk-binali-yildirim-var-51471/
14 http://video.ntvmsnbc.com/binali-yildirim-sorulari-yanitladi-1.html, http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/14962337.asp
15 http://ekonomi.haberturk.com/teknoloji/haber/522979-googlei-dize-getirdi, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/15003648.asp Bakan Y?ld?r?m, ayn? içerikli aç?klamalar?na ilerleyen günlerde de devam etmi?ti. Örn.: http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/14988197.asp, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/15131110.asp,
16 Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi, t. 21.07.2010, s. 7615, sf. 318
17 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/14990128.asp
18 http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2011/05/13/googlea-71-milyonluk-vergi-cezasi
19 http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2011/05/31/google-yola-geldi Habere göre, 71 milyon liral?k vergi borcu 35 milyon liraya indirilmi? ve 18 taksite bölünmü?tür.
20 http://www.google.com/transparencyreport/removals/government/TR/
21 1355 Market Street, Suite 900, San Francisco, CA, 94103, USA http://about.twitter.com/company
22 http://www.alexa.com/topsites
23 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf Bkz. sf. 51.
24 http://www.wwd.com/retail-news/direct-internet-catalogue/number-7-all-tech-all-the-time-7312947?navSection=package&navId=7313534?src=n/newsAlert/20131219-3
25 http://finance.yahoo.com/q?s=TWTR “Market cap” kar??s?nda yazan rakama bkz.
26 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf. Bkz. sf. 4, 41 vd.
27 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf. Bkz. sf. 53.
28 http://www.forbes.com/sites/chuckjones/2013/10/08/twitter-could-become-profitable-in-2015/
29 Türkiye’den fakl? olarak ABD’de merkezi (federal) devletin yan? s?ra eyaletlerin (federe devletlerin) ve yer idarelerin de -belirli s?n?rlar içinde- vergilendirme yetkisi mevcut.
30 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf Bkz. sf. 52.
31 Twitter’a San Francisco Belediyesi taraf?ndan tan?nan vergi muafiyeti hakk?nda bkz: http://nation.time.com/2014/02/28/twitter-tax-break-san-francisco/ ve http://www.sfbg.com/politics/2012/12/03/twitter-tax-breaks-and-new-york-times.