Not: Bir yıl kadar önce Twitter’ın Türkiye’de vergilendirilmesini konu alan bir makale yazmaya başlamıştım. Sonra araya başka şeyler girdi, makale taslağı giriş kısmından öteye geçemedi. Muhtemelen (en azından 2015-2016’da) bu makaleyi tamamla(ya)mayacağım. Ancak, bir araya getirdiğim bilgi kırıntılarının çöp olmasını da arzu etmiyorum. O nedenle makale başlangıcını aşağıda paylaşıyorum. Dileyen alıp devamını getirebilir. Makalesinde ufak bir teşekkür etse yeter. :)
Tax Me If You Can (Sıkıysa Vergilendir)
Giriş
Hükümet ile Twitter arasındaki vergi tartışmasına ilişkin haberleri gördükçe nedense hep orijinal adı Catch Me If You Can olan ve ülkemizde Sıkıysa Yakala adıyla gösterilen komedi-drama türündeki filmi1 hatırlıyorum. Doğrusu filmin konusunun gündemdeki sorunla hiçbir alakası yok; ancak, yetkililerin beyanlarını okudukça, hep Tax Me If You Can (Sıkıysa Vergilendir), diyesim geliyor Twitter’ın ağzından.
Bu yazının okuyucuları “hükümet”, “Twitter” ve “vergi” sözcüklerini bir arada görünce Mart ayının (2014) ortasından bu yana süregelen tartışmaları hemen hatırlayacaklardır eminim. Yine de bir kez daha hatırlatmaktan zarar gelmez:
30 Mart seçimleri öncesinde Twitter ve Youtube’a Türkiye’den erişimin başkaca nedenlerle2 kesilmesinin ardından bu iki site birden kamuoyunun gündemine oturuverdi. Sitelere Türkiye’den erişimin engellenmesinin nedenleri muhtelif mecralarda tartışıladururken, 20(21) Mart’ta bu konudaki görüşleri sorulan Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Twitter’a “(t)ekrar erişimi dört gözle bekliyoruz.” dedi ve ekledi: “Twitter halka açık bir şirket, hassasiyet göstermiyor. Türkiye’den reklam alıyorlar, vergi vermiyorlar. Bu da kabul edilebilir bir şey değil. Twitter veya başkası olsun. Kendi ülkelerinde hangi hassasiyetleri taşıyorsa, orada nasılsa burada da bunu yapmak zorundalar.3”
Aslında bu, hükümet mensuplarının Twitter’ın Türkiye’de vergi ödememesi ile ilgili ilk yakınmaları değildi. Örneğin, bir yıl kadar önce, Gezi parkı eylemleri nedeniyle Ankara, İstanbul ve İzmir savcıları sosyal medya üzerinden halkı isyana azmettirdikleri ileri sürülen kişiler hakkında soruşturma açarken, Ulaştıırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın da Twitter’ı mercek altına aldığı gazete haberlerinden anlaşılıyordu. 13 Haziran 2013’de yayınlanan bir habere göre, Bakanlık yetkilileri, Twitter’ın Türkiye’de yasal zemini olmadığını belirterek, “Reklam alıyorlar ama Türkiye’de tek kuruş vergi ödemiyorlar. Facebook ve Youtube gibi Türk Ticaret Kanunu’na tabi bir şirket kurmaları gerekiyor.” demişlerdi.4 Facebook ve Youtube’un Türkiye’de kurmuş oldukları şirketleri var mı bilmiyorum;5 lakin, Facebook’un sitesindeki kurumsal bilgilere göre İstanbul’da bir ofisi yok.6 Youtube’un bir iştiraki olduğu Google’ın ise Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti. adında başka bir iştiraki 2010 yılından bu yana İstanbul’da faaliyette bulunuyor.7
Google Vakıası
Google demişken, Bakanlığın Türkiye’de şirket kuran yabancı sosyal medya kuruluşlarına bir örnek olarak gösterdiği Youtube’un, daha doğrusu Google’ın da kısa denebilecek bir süre önce benzer bir tartışmanın öznesi olduğunu kolayca hatırlayabiliriz. Aynen Twitter’a erişimin engellenmesinde olduğu gibi, Youtube’a erişim ilk olarak 2007 ve 2008 yıllarında muhtelif mahkeme kararlarıyla birkaç kez engellenmişti.8 Mahkeme kararları, başta Atatürk’e hakaret suçu olmak üzere, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun kapsamındaki “katalog suçlar”a dayanılarak verilmişlerdi.9 2010 yılının ikinci yarısından 2011 başına kadar da muhtelif nedenlerle Youtube’a erişimin engellendiğini biliyoruz.10 Buna paralel olarak, Youtube’un bir iştiraki olduğu arama motoru Google’a ait başkaca sitelere de erişimde problemler yaşanıyordu.11
İşte özellikle 2010 yılında, yargı kararları ve BTK müdahalesi ile Google-Youtube’a Türkiye’den erişimde ciddi problemler yaşanırken dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım’ın konunun ve sorunun “vergisel” yönüne işaret eden açıklamaları – tüm kamuoyu için olmasa da işi benim gibi vergi hukuku olanlar için – oldukça dikkat çekiciydi. İlk olarak, 5 Haziran 2010’da Haliç Kongre Merkezi’nde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla düzenlenen İnternet Habercileri Buluşması’nda gazetecilerin Youtube’a erişimin engellenmesi ve Google’a ait başkaca sitelere de erişimde yaşanan problemlere ilişkin sorularını yanıtlayan Bakan Yıldırım, “Youtube, Türkiye’den girişler azaldığı için Google girişlerini kullanmaya başladı. Kendi IP’lerini bırakıp Google IP’lerini kullanmaya başladı. (…)Vuku bulan işlerle verilen ceza orantısızdır diyebilirsiniz, buna tamam. Peki neden haklarını aramıyorlar? Neden Türkiye’’ye tabi olmak istemiyorlar. Neden vergi dairesinin adresini bilmiyorlar? Siz Google’dan zengin misiniz? Siz vergi vereceksiniz, onlar bu kadar reklama rağmen vergi vermeyecekler. (…) Beni yasakçı saysınlar önemli değil. Kimse bu ülkeyi hafife alamaz. İsrail’e özel içerik yapıyor. 28 ülkeye özel içerik yapmışsın. Bize de yap, yapmam. Bunları çıkar, çıkarmam. Türkiye’yi yok sayıyorlar, vergi mükellefi olmak istemiyorlar. Mahkeme karar veriyor, itiraz etmiyorlar. Neden? Çünkü muhatap almıyorlar…”12 diyerek sorunun altında yatan asli nedenlerinden birinin Google’ın Türkiye Cumhuriyeti devletini muhatap almaması, diğerinin ise Türkiye’de vergi mükellefiyeti tesis etmemesi olduğuna işaret etmişti.
Hemen ardından, 07(08) Haziran 2010’da basının sorularını tekrar yanıtlayan Bakan Yıldırım bu kez konuşmasında Youtube’un Türkiye’de bir “irtibat bürosu”, bir “şubesi” olması gerektiğini söyleyerek; Türkiye’de faaliyet gösterdiği halde mükellef olmayan firmaya Maliye Bakanlığı’nın 30 milyon TL’lik bir vergi tarhiyatı yapmış olduğunu bildirmişti.13 Youtube’un 20’’den fazla ülkede vergi mükellefi olduğunu söyleyen Yıldırım, istediklerinin söz konusu firmanın “diğer ülkelerde yaptığı işi Türkiye’de de yapması” olduğunu söyleyerek, “Bunun neresi yanlış?” diye sormuştu.14 Aynı hafta içinde, 11(12) Haziran 2010’da, gazetecilerin erişimin engellendiği Youtube sitesi hakkındaki sorularına bir kez daha yanıt veren Ulaştırma Bakanı, bu kez, “(…) Bir reklam, pazarlama şirketin olacak, hiç bir tane fatura kesmeyeceksin. Ondan sonra da ‘internete özgürlük’ diye Türkiye’den de adamları götüreceksin merkezine dolaştıracaksın, ondan sonra yazıp çizecekler. Böyle şey olmaz. Bu ülkenin haklarını korumak hepimizin görevi. (…) Bunlar dünya kadar reklam alıyor. Vergi yok, fatura kesiyor mu, kesiyor. Nereden kesiyor? İrlanda’dan kesiyor. (…) Türk hukukunu tanıyacaksın, Türkiye’de mükellef olacaksın, Türkiye’de yerli sürüm yapacaksın, adresin belli olacak, ben seni aradığımda bulmam lazım, buradan para kazanıyorsan muhakkak buranın kurallarına, usullerine, hukuk sistemine, her şeyine razı olacaksın, hakkını da burada arayacaksın. (…) 23 ülkeye yerli sürüm yapmışsın. Niye Türkiye’nin yok? Türkiye’ye de yap. Hukuki konularda kurumla, TİB ile, yargı ile işin olunca bir muhatap olsun, buraya bir adam tayin et hukuki işlerine baksın, vergi alışverişlerine baksın, dediğimiz bu. Diğer ülkelerde yaptın, Türkiye’de de yapacaksın. (…)15” şeklinde açıklamalarda bulunmuştu.
Hükümet’in özellikle Ulaştırma Bakanlığı üzerinden Google’a uyguladığı baskının neticesinde olsa gerek ki 21.07.2010’da Google Türkiye’de “Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti.” adı altında bir iştirak kurmuştur.16 Buna rağmen Google’ın Türkiye’deki vergi probleminin kendiliğinden ortadan kalkmadığı anlaşılmaktadır. Gazete haberlerine göre, pornografi, Atatürk’e hakaret gibi nedenlerle Youtube’a erişimin ilk kez engellenmeye başladığı 2007-2008 yılları için Maliye Bakanlığı vergi aslı, vergi cezası ve gecikme faizi dahil toplam 71 milyon liralık bir borç çıkarmış;17 buna dair idari işlemi yargıya taşıyan Google ilk derece mahkemesinde başarısız olmuş18 ve sorunu 2011 yılında, 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması (…) Hakkında Kanun’’dan yararlanarak çözmek durumunda kalmıştır.19
2007’den 2011’e kadar süren Hükümet – Google mücadelesi Google’ın Türkiye’de bir iştirak kurması ve 2007-2008 dönemine ilişkin olarak 35 milyon liralık bir vergi borcunu ödemeyi kabul etmesi ile çözülmüş gibi görünüyor. Tabii, Google’ın 2010’dan bu yana Türkiye’de ve Türkiye’den (bu ikisi farklı şeyler!) ne kadar gelir elde ettiğine ve Türkiye’de ne kadar vergi ödediğine dair verilere ulaşabilmiş değilim. Bu nedenle hükümetin Google’ın Türkiye’de vergi ödemesi yönündeki taleplerinin reel olarak ne kadar gerçekleşmiş olduğunu kestirmem mümkün değil. Diğer taraftan, Google ile devletin resmi kurumları arasındaki 5651 sayılı Kanun’dan kaynaklanan problemin hararetle devam etmekte olduğuna işaret etmekle yetinelim: Google verilerine göre, Türkiye’nin (mahkemeleri de içerir şekilde) resmi kurumları 2013 yılının ilk altı yılında 1500’e yakın içeriğin Google sitelerinden kaldırılmasını talep etmiş. Bu, bir önceki altı aylık döneme göre %966’lık bir artışa karşılık geliyormuş!20
2007’den bu yana hükümet ile Google arasında yaşananları anlamaya çalışırken 2011’den sonra durulmuş gözüken vergisel problemin bir ana problem mi olduğunu, yoksa belirli içeriklerin kaldırılmasına veya engellenmesine direnç gösteren Google’a karşı kullanılan bir araç mı olduğunu anlamakta zorlanıyorum.
Aynı tablo geçtiğimiz aylarda Twitter bakımından bir kez daha karşımıza çıktı.
Twitter Vakıası
Twitter, merkezi ABD’nin San Fransisco21 kentinde olan ve aynı adı taşıyan bir sosyal ağ ve mikro bloglama sitesini işleten bir şirket. 2006 yılında kurulmuş olan Twitter dünyanın en sık ziyaret edilen 10 sitesinden biri konumunda.22 Bu site kullanıcıları “tweet”, yani Türkçe anlamıyla “cıvıltı” denen, 140 karakteri aşmayan kısa mesajlar atmak suretiyle iletişime geçebiliyorlar.
Twitter iki tür faaliyetten kazanç elde ediyor: reklam hizmetleri ve veri lisanslaması. Twitter kullanıcılarının ilgi istatistikleri doğrultusunda, reklam verenlerce bedeli ödenen içerikler, kullanıcıların ekranlarında “Teşvik edilmiş (yükseltilmiş) tweet” (promoted tweet), “teşvik edilmiş kullanıcı” (promoted account) ve “teşvik edilmiş eğilim (moda)” (promoted trend) denen yöntemlerle gösteriliyor. Bu hizmetler karşılığında reklam verenlerden ya performansa dayalı ya da sabit fiyatlanmış bedeller tahsil ediliyor. Aynı şekilde, Twitter kullanıcılarının ürettikleri içerik içinde arama yapma veya bu içeriği analiz etme yetkileri, veri lisanslama (data licensing) denilen ve genellikle iki yıllık yapılan sözleşmelerle üçüncü kişilere satılıyor.23
Twitter 7 Kasım 2013’de halka açık bir şerket haline geldi. Hisseleri New York borsasında işlem görmeye başlayan şirketin ilk işlem gününde ortaya çıkan değer 24.46 milyar Dolar oldu24. Bu satırları yazmaya başladığımda 22.10 milyar Dolar civarında bir piyasa değerine sahip olan Twitter hisseleri, hisse sahibi olan şirket mensupları ile ilk yatırımcılar üzerindeki altı aylık satış yasağının 6 Mayıs 2013 günü sona ermesi ile ciddi bir değer kaybına uğrayarak 18 milyar dolar düzeyine indi25. İşin ilginç yanı, – son günlerdeki değer kaybını bir yana – milyarlarca dolar değer biçilen yedi yaşındaki bu şirket henüz kâra geçebilmiş dahi değil. 2012-2013 arasında gelirleri %110 artarak 664.9 milyon Dolar’a çıkan şirketin aynı dönemde net zararları da %773 artarak 645.3 milyon dolara çıkmış. Başkaca rakamları da dikkate alınca, Twitter 2013’ü 34.3 milyon Dolar net zararla kapatmış.26 Aynı şekilde şirket 2012’de 79.3 ve 2011’de 128.3 milyon Dolar zarar etmiş.27 Bu verilere rağmen, Twitter’ın 2015’den başlayarak kârlı hale geleceği tahmin ediliyor.28 Yine de Twitter’ın ilerleyen yıllarda ABD’de pek vergi ödeyecek durumda görünmediğini söyleyebiliriz. Zira, 31 Aralık 2013 itibariyle şirketin gelecek yıllar gelir (kurumlar) vergilerinden mahsup edebileceği, federal düzeyde 429.3, yerel düzeyde29 ise 268.3 milyon Dolarlık geçmiş yıl zararı bulunuyor.30 Kaldı ki Twitter’ın vergi planlamacıları, yerel düzeyde dahi, vergiden kaçınma imkanlarını oldukça iyi işletebiliyorlar.31
Özetle, Twitter evet pek meşhur ancak henüz karlı bir şirket değil. Okyanusun diğer yanında tek kuruş vergi ödemiyor. Hal bu iken, topraklarımızda Twitter’dan ısrarla mükellef olmasını talep eden hükümet yetkilileri arasındaki süreci anlamlandırmak pek de kolay olmuyor. Peki hukuk ne diyor?
1 Steven Spielberg’in yönettiği 2002 yılı yapımı olan film Frank Abagnale Jr.’ın gerçek hayat hikayesinden esinlenmiş. Filme’de Abagnale’i Leonardo DiCaprio canlandırırken, filmin diğer önemli oyuncuları Tom Hanks, Christopher Walken, Amy Adams, Martin Sheen ve Nathalie Baye imiş. http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C4%B1k%C4%B1ysa_Yakala
2 …
3 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/26052934.asp
4 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23492879.asp
5 Ekonomi Bakanlığı kayıtlarına göre, 31.12.2013 itibariyle, Facebook adı altında Türkiye’de faaliyette bulunan firma ya da bir irtibat bürosu bulunmamakta. Bkz. http://www.ekonomi.gov.tr/index.cfm?sayfa=F91901DD-D8D3-8566-4520D35C6C07575F
6 http://newsroom.fb.com/company-info/ sitesinde Facebook’un uluslararası ofisleri olarak şu şehirler sayılmakta: Amsterdam, Auckland, Berlin, Brasilia, Brussels, Buenos Aires, Dubai, Dublin, Gurgaon, Hamburg, Hong Kong, Hyderabad, Jakarta, Karlsruhe, Kuala Lumpur, London, Madrid, Melbourne, Mexico City, Milan, Montreal, Mumbai, New Delhi, Paris, Sao Paulo, Seoul, Singapore, Stockholm, Sydney, Tel Aviv, Tokyo, Toronto, Vancouver, Warsaw.
7 Bkz. 31.12.2013 Tarihi İtibariyle Türkiye’de Faaliyette Bulunan Yabancı Sermayeli Firmalar Listesi http://www.ekonomi.gov.tr/index.cfm?sayfa=F91901DD-D8D3-8566-4520D35C6C07575F
8 Bkz.: http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube’a_Türkiye’den_erişimin_engellenmesi
9 Örn. http://ekonomi.haberturk.com/medya/haber/51956-youtubea-erisim-engellendi
10 Bkz.: http://tr.wikipedia.org/wiki/YouTube%27a_T%C3%BCrkiye%27den_eri%C5%9Fimin_engellenmesi#Haziran_2010:_Engellemelerin_g.C3.BCncellenmesi
11 Bkz.: http://shiftdelete.net/erisim-sorunu-icin-google-ne-dedi-21309.html
12 http://ekonomi.haberturk.com/teknoloji/haber/520970-google-turkiyeyi-yok-sayiyor-vergi-vermek-istemiyor
13 http://video.ntvmsnbc.com/binali-yildirim-sorulari-yanitladi-1.html, http://www.taraf.com.tr/haber-google-dan-buyuk-binali-yildirim-var-51471/
14 http://video.ntvmsnbc.com/binali-yildirim-sorulari-yanitladi-1.html, http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/14962337.asp
15 http://ekonomi.haberturk.com/teknoloji/haber/522979-googlei-dize-getirdi, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/15003648.asp Bakan Yıldırım, aynı içerikli açıklamalarına ilerleyen günlerde de devam etmişti. Örn.: http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/14988197.asp, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/15131110.asp,
16 Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi, t. 21.07.2010, s. 7615, sf. 318
17 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/14990128.asp
18 http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2011/05/13/googlea-71-milyonluk-vergi-cezasi
19 http://www.sabah.com.tr/Ekonomi/2011/05/31/google-yola-geldi Habere göre, 71 milyon liralık vergi borcu 35 milyon liraya indirilmiş ve 18 taksite bölünmüştür.
20 http://www.google.com/transparencyreport/removals/government/TR/
21 1355 Market Street, Suite 900, San Francisco, CA, 94103, USA http://about.twitter.com/company
22 http://www.alexa.com/topsites
23 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf Bkz. sf. 51.
24 http://www.wwd.com/retail-news/direct-internet-catalogue/number-7-all-tech-all-the-time-7312947?navSection=package&navId=7313534?src=n/newsAlert/20131219-3
25 http://finance.yahoo.com/q?s=TWTR “Market cap” karşısında yazan rakama bkz.
26 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf. Bkz. sf. 4, 41 vd.
27 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf. Bkz. sf. 53.
28 http://www.forbes.com/sites/chuckjones/2013/10/08/twitter-could-become-profitable-in-2015/
29 Türkiye’den faklı olarak ABD’de merkezi (federal) devletin yanı sıra eyaletlerin (federe devletlerin) ve yer idarelerin de -belirli sınırlar içinde- vergilendirme yetkisi mevcut.
30 http://materials.proxyvote.com/Approved/90184L/20140328/AR_202076/pubData/source/Twitter,%20Inc%202013%20Annual%20Report.pdf Bkz. sf. 52.
31 Twitter’a San Francisco Belediyesi tarafından tanınan vergi muafiyeti hakkında bkz: http://nation.time.com/2014/02/28/twitter-tax-break-san-francisco/ ve http://www.sfbg.com/politics/2012/12/03/twitter-tax-breaks-and-new-york-times.